تهیه شده توسط: گروه محتوایی تفاوتچی نویسنده: امین فتحی
کاردرمانی می‌تواند نقش کلیدی در استقلال و بهبود کیفیت زندگی کودکان سندرم داون داشته باشد. این کودکان، با وجود دوست‌داشتنی و مهربان بودن، به دلیل وجود یک کروموزوم اضافی، ممکن است با مشکلاتی در رشد جسمی و ذهنی مواجه شوند که ممکن است انجام وظایف روزانه را برای آنها دشوار کند. خدمات کاردرمانی می‌توانند توانایی این کودکان را برای شرکت در فعالیت‌های روزمره زندگی افزایش دهند.
در این مقاله، ما به بررسی ویژگی‌ها و مشکلات کودکان سندرم داون پرداخته و تمرینات کاردرمانی جسمی و ذهنی را برای به دست آوردن استقلال این کودکان را به زبان علمی و ساده شرح خواهیم داد. همراه ما تا انتهای مقاله باشید.
کودکان سندروم داون:
سندرم داون یک اختلال ژنتیکی است که ناشی از تقسیم غیرطبیعی سلولی می‌شود که منجر به افزایش یک کروموزوم اضافی در کروموزوم ۲۱ می‌شود.
این سندرم تقریباً یکی از هر ۸۰۰ تولد در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و از زمان تولد وجود دارد، که بر روی رشد فیزیکی و ذهنی بدن اثر می‌گذارد. این وضعیت اغلب در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود و با ویژگی‌های ظاهری خاص خود مشخص می‌شود.
اگرچه هیچ دو کودک مبتلا به سندرم داون دقیقاً یکسان نیستند، اما برخی ویژگی‌های فیزیکی مشترک را به اشتراک می‌گذارند. نوزادان دارای این سندرم ممکن است ویژگی‌های صورت مشابه و کمترین توانایی عضلانی داشته باشند و معمولاً کمی دیرتر از دیگر کودکان راه رفتن و صحبت کردن را یاد بگیرند.
کودکان با این سندرم اغلب مشکلات یادگیری دارند که بر عملکرد آنها در خانه، مدرسه و جامعه تأثیر می‌گذارد. سطح ناتوانی یادگیری در این سندرم به وضعیت هر کودک بستگی دارد و از عمیق تا خفیف متغیر است.
بعضی از این کودکان دارای عوارض پزشکی هستند و به مداخلات پزشکی زیادی نیاز دارند، در حالی که دیگران زندگی سالم و استقلال زیادی دارند.
بسیاری از افراد مبتلا به سندرم داون زندگی فعال، سالم و رضایت بخشی دارند و به خوبی در جامعه فعالیت می‌کنند.
چرا کودکان مبتلا به سندرم داون به کاردرمانی نیاز دارند؟
کودکان دارای سندرم داون معمولاً با تاخیر در رشد حرکتی و ذهنی روبرو هستند. بنابراین، برای بهبود این حیطه‌های رشدی، نیاز به مداخلاتی در حوزه کاردرمانی جسمی - حرکتی و کاردرمانی ذهنی وجود دارد.
یک کاردرمانگر می‌تواند با ارائه تمرینات درکی - حرکتی، تقویت عضلات، افزایش هماهنگی حسی، توانبخشی شناختی و سایر روش‌های مربوطه، به کودک کمک کند تا مهارت‌های رشدی خود را بهبود بخشیده و همچنین با ارائه برنامه‌های درمانی و مشاوره، به والدین این کودکان کمک می‌کند.
تمرینات کاردرمانی جسمی و حرکتی برای کودکان سندرم داون:
پیشرفت در حرکت یکی از چالش‌های اساسی در رشد هر کودک است. بسیاری از نوزادان و کودکان کوچک با سندرم داون، به دلیل ویژگی‌های فیزیکی خاص، به تاخیر انداختن مراحل اولیه حرکتی مانند گرفتن گردن، غلت زدن، نشستن، راه رفتن با چهار دست و پا، و ایستادن مواجه می‌شوند. اغلب این کودکان تا یک سالگی یا حتی دو سالگی نمی‌توانند بنشینند یا راه نروند.
زمانی که کودکان سندرم داون مراحل حرکتی را کسب می‌کنند، نیز ممکن است متفاوت باشد. برخی از آنها در ابتدای رشد خود پیشرفت می‌کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است با تاخیر مواجه شوند.
موانع حرکتی در کودکان سندروم داون:
بهبود انجام مهارت‌های حرکتی در کودکان سندروم داون با برخی موانع مواجه است که می‌تواند به تاخیر در حرکت آنان منجر شود. این موانع شامل موارد زیر هستند:
- توان عضلانی پایین: کودکان مبتلا به سندروم داون معمولاً تون عضلانی پایینی دارند که باعث کاهش هماهنگی در انجام حرکات ضخیم و دقیق می‌شود.
- حرکت بیش از حد مفاصل: مفاصل کودکان سندروم داون شل و ناپایدار هستند و این امر باعث می‌شود که مفاصل بیش از حد حرکت کنند، که در نتیجه استفاده از بازوها و پاها برای انجام وظایف روزمره دشوارتر شود.
- ضعف عضلانی: به دلیل تون عضلانی پایین و شلی مفاصل، کودکان سندروم داون دارای قدرت عضلانی کمتری برای انجام فعالیت‌های روزمره خود هستند.
- دست و پاهای کوتاه: کودکان سندروم داون معمولاً دست‌ها و پاهای کوتاه‌تری نسبت به بدن دارند، که ممکن است باعث مشکلات در انجام حرکات ضخیم و دقیق و همچنین مهارت‌های مراقبت از خود شود.
با وجود این موانع حرکتی، بیشتر کودکان مبتلا به سندروم داون به طور مستقل به راه رفتن می‌رسند. تمرینات کاردرمانی می‌توانند باعث شوند که یک کودک به مراحل حرکتی خود زودتر برسد.
تمرینات کاردرمانی بر اساس علائم و وضعیت فرد انتخاب و اجرا می‌شوند. این تمرینات به دلیل تنوعشان بر اساس مراحل حرکتی کودکان دسته‌بندی می‌شوند. برای تسهیل در مراحل حرکتی کودکان، پیشنهاد می‌شود از لینک‌های زیر بهره برداری کنید، که بر اساس وضعیت فعلی کودک شما انتخاب شده‌اند.
تمرینات کاردرمانی ذهنی برای کودکان سندروم داون:
همانطور که ذکر شد، کودکان مبتلا به سندروم داون با تاخیر در رشد مهارت‌های ذهنی روبه‌رو هستند، بنابراین نیاز به کاردرمانی ذهنی دارند. در این نوع کاردرمانی، فعالیت‌ها اغلب به صورت بازی و فعالیت‌های عملی هدفمند انجام می‌شوند.
چندین رویکرد برای کاردرمانی ذهنی کودکان سندروم داون وجود دارد که درمان آنها را انجام می‌دهد. در ادامه، این روش‌ها را بررسی و تمرینات هرکدام را به صورت عملی توضیح خواهیم داد.
یکپارچگی حسی در کودکان سندروم داون:
کودکان مبتلا به سندرم داون اغلب با مشکلاتی در پردازش اطلاعات حسی که از محیط اطراف خود دریافت می‌کنند، برای ایجاد پاسخ‌های مناسب مواجه هستند.
این کودکان ممکن است به مشکلاتی در حس لمسی، حس عمقی و استبولار - تعادل دچار باشند. برای درمان این مشکلات حسی، تمریناتی بر پایه رویکرد یکپارچگی حسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چند مورد از تمرینات ساده بر اساس اصول یکپارچگی حسی عبارتند از:
- تاب درمانی
- چرخیدن
- پریدن روی ترامپولین
- ماساژ کف پاها
- ماساژ موها در جهت مخالف رشد آنها
- جویدن آدامس یا پاستیل
- نوشیدن مایعات با استفاده از نی
- ایستادن بر روی تخته تعادل
- عبور از موانع
- بازی پرتاب و گرفتن توپ در حالی که بر روی تخته تعادل ایستاده‌اند.
مهارت های حرکتی ظریف در کودکان سندروم داون:
توان عضلانی پایین و رباط‌های شل در مفاصل کودکان سندروم داون باعث می‌شوند که مهارت‌های دست‌ورزی و انجام حرکات دقیق در این کودکان ضعیف باشد.
علاوه بر این، کودکان مبتلا به سندروم داون به دلیل مشکلات رشد شناختی و عصبی و همچنین به خاطر کوتاهی انگشتان، تسلط کمی بر فعالیت‌های حرکتی دقیق دارند.
چند مورد از فعالیت‌های حرکتی دقیق و سرگرم‌کننده عبارتند از:
- جابه‌کشی حبوبات از یک ظرف به ظرف دیگر
- کشیدن و فشار دادن خمیر
- مالیدن و پاره کردن کاغذ
- برش دادن کاغذ با قیچی و چسباندن آن
- بازی با نخ و مهره
- کشیدن طناب با استفاده از سکه
تمرکز در کودکان سندروم داون:
- پرتاب کردن توپ به سمت اهداف
- زدن توپ به دیوار و بعد از آن گرفتن آن
- بازی گرفتن و پرتاب کردن توپ با یک شریک
- تعقیب نور لیزر یا چراغ قوه در اتاق تاریک
- اتصال دو نقطه با یکدیگر بر روی کاغذ
نقش والدین در کاردرمانی کودکان سندروم داون:
بودن والدین یک کودک مبتلا به سندرم داون، انگیزه‌ها و نگرانی‌های زیادی درباره سلامت، توسعه مهارت‌های حرکتی، تعامل اجتماعی، گفتار و پاسخ‌های کودک را در شما به وجود می‌آورد.
علاوه بر جلسات کاردرمانی که می‌تواند به بهبود مهارت‌های حرکتی کودک کمک کند، آموزش‌ها و تمرینات انجام شده در منزل نیز اهمیت دارند.
با توجه به اینکه والدین بیشترین زمان را با کودکان خود در تعامل دارند، نقش اصلی در رشد آنها را دارند و می‌توانند در توسعه مهارت‌های کودکان خود نقش بسزایی ایفا کنند. بنابراین، والدین می‌توانند با ارتقاء اطلاعات خود درباره نقاط قوت و ضعف کودکانشان و آشنایی با تمرینات و روش‌های کاردرمانی، به بهبود و پیشرفت آنها کمک کنند.
نکاتی برای والدین
- اصلاحات در درمان سندرم داون معمولاً بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی و عوارض پزشکی آن دارد، اگرچه خود سندرم داون قابل تغییر نیست. بنابراین، در تمامی مراحل درمان، نیاز است که نیازها و تفاوت‌های فردی کودک را در نظر بگیرید.
- به همین دلیل، والدین باید اصول و مهارت‌های فرزندپروری مناسب را برای رسیدگی به کودک خود، به ویژه در مواجهه با چالش‌های مرتبط با سندرم داون، فراگیر کنند. در ادامه به چند نکته کلیدی برای والدین اشاره می‌شود.
- درک واقعیت مهم است: بایستی واقعیت را به آرامی پذیرفته و با آن مواجه شوید. اینکه فرزند شما ممکن است دچار مشکلاتی مانند ناتوانی جسمی یا یادگیری شده باشد، نباید از ارتباط شما با او جلوگیری کند. همیشه برای بهترین راهکارها تلاش کنید، اما هرگز این واقعیت را از دست ندهید.
- حفظ صبوری و تعهد: رسیدن به موفقیت‌ها و توسعه کودکان سندرم داون ممکن است زمان‌بر و پیچیده باشد. لذا، از هر لحظه با کودکان خود لذت ببرید و همچنین تمام تلاشتان را برای بهبود آنها انجام دهید.
- آموزش عشق و احترام: به کودکان خود عشق بورزید و آنها را دوست داشته باشید، چرا که این احساسات برای رشد و توسعه‌ی آنها بسیار اساسی است.
- مثبت بودن: هرگز از انگیزه و انرژی مثبت خود فراموش نکنید؛ زیرا کودکان با این شیوه از حمایت می‌توانند به توانایی‌های خود اعتماد کنند و به موفقیت‌های بیشتری دست پیدا کنند.
- فعالیت‌های مشارکتی: فراهم کردن فرصت‌هایی برای کودک در فعالیت‌های روزمره و مشارکتی می‌تواند به تقویت اعتماد به نفس و استقلالشان کمک کند.
- شناسایی و توسعه استعدادها: به دنبال استعدادهای کودک خود بگردید و آنها را تشویق کنید تا در این زمینه‌ها موفق شوند.
